Ghi chú về một đồ gốm Champa

Trong dịp đi công tác ngắn ngày ở Quy Nhơn mình cùng chị Mai, PGĐ Bảo tàng Bình Định đến thăm sưu tập cổ vật của nhà sưu tập Phạm Thanh Hoài, một trong không nhiều người sưu tập Việt Nam, chỉ sưu tập mà không bán cổ vật.
Mình không bàn về giá trị của những hiện vật trong sưu tập này, mặc dù anh Hoài mê đồ xanh trắng và trong tủ trưng bày của anh có những đĩa, những bát giá hàng trăm triệu.
Mình cũng không bàn về cách thức anh trưng bày vì đó là sở hữu và sở thích cá nhân, mặc dù, cách anh trưng, cách anh giữ cổ vât thì khối bảo tàng nhà nước cần phải học.

Lúc gặp anh Hoài ở bảo tàng Bình Định, mình ngỏ ý muốn tìm hiểu những đồ gốm Champa trong sưu tập của anh, đặc biệt là những đồ gốm Champa có men, không men từ sau thế kỷ 10, loại mà mình quá thiếu tư liệu và gần như không có hiểu biết gì.
Vì thời gian gấp quá, anh Hoài đã không thể cho mình xem hết những gốm nguyên, gốm mảnh anh chất trong kho, nhưng những gì mình thấy trong vẻn vẹn hơn một giờ đã làm đầu óc mình sáng ra nhiều.

Dưới đây là về một lon gốm cứng màu đỏ gạch để ở trong kho và sau đó anh Hoài đã tặng cho mình.

Thoạt nhìn, hiện vật này không có gì đặc biệt, chỉ đơn giản là một lon gốm cứng màu đỏ. Theo thói quen, mình lật xem đáy. Thật ngạc nhiên, dưới đáy có những dòng chữ Chăm. Xem kỹ, đây là đồ vớt, còn nhiều vết hà bám (dù anh Hoài đã cạo một phần). Bên trong, ngoài vết hà bám còn có nhiều vết màu xám của một tro đọng lâu ngày (rất may là anh Hoài đã không dùng bàn chải hay một loại khăn cọ rửa cứng).

Dựa vào hình dáng và chất liệu, có lẽ đây là đồ gốm có niên đại khoảng từ sau thế kỷ 14, 15.
Dựa vào dòng chữ Chăm dưới đáy, đây có thể là gốm của người Chăm hay thuộc sở hữu của người Chăm.
Dựa vào nơi tìm thấy (dưới biển) và một số dấu tích còn lại bên trong (vết tro bám), mình thiên về ý kiến đây là bình đựng cốt của người Chăm.

Tất nhiên, kết luận về niên đại, nguồn gốc, sở hữu và chức năng của lon gốm cứng này vẫn đang ở phía trước.

Và vấn đề là nghĩa của dòng chữ dưới đáy?







  

Lâm Thị Mỹ Dung